“Als ik nu niet alle zeilen bijzet voor mijn kind, blijft hij straks zitten!” vertelde een moeder me tijdens de intake voor remedial teaching aan haar zoon. Ze wilde graag twee keer in de week begeleiding, want de leerkracht had al laten doorschemeren dat ze twijfelde of deze leerling dit jaar wel zou gaan halen. “En dat mag echt niet gebeuren!” ging moeder geëmotioneerd verder. “Dan komt hij in die groep met pestkoppen. En wat zal mijn zoontje wel niet denken. Heeft hij zo hard gewerkt en dan mag hij ‘als beloning’ een jaar overdoen?”
Een beladen thema
Als ik met ouders spreek over het thema ‘wel of niet blijven zitten’, gaat dit vaak gepaard met emoties. De kwestie hangt als een zwaard van Damocles in de lucht: ‘Gaan we het redden of toch niet?’ Vooral de sociale kant van het verhaal weegt zwaar: hoe moet het met vriendjes en vriendinnetjes? Blijven de huidige vriendschappen bestaan? Kan mijn kind aansluiting vinden in de nieuwe groep? Heeft mijn kind gefaald? Heb ik als ouder gefaald?
Is ‘blijven zitten’ nodig?
Of jouw kind zou moeten blijven zitten (‘doubleren’) of niet is afhankelijk van veel factoren. Aan de ene kant hangt het af van de manier waarop de school van je kind is georganiseerd: welke middelen heeft de school om extra ondersteuning te bieden aan leerlingen? Is het onderwijs klassikaal georganiseerd of wordt er gewerkt met kleine differentiatiegroepen of zelfs eigen leerlijnen voor ieder kind? Daarnaast is de oorzaak van de leerproblemen waardoor over een doublure wordt nagedacht van belang. Is er sprake van een laag IQ bij de leerling of zijn er problemen in de ontwikkeling van het gedrag of de concentratie? Zijn er achterstanden ontstaan door een periode van afwezigheid van school, bijvoorbeeld door ziekte? Dit is allemaal van invloed.
De belangrijkste vraag
Bij het bepalen of een kind gebaat is bij een extra jaar, vind ik de belangrijkste vraag: ‘Wat levert een extra jaar naar verwachting op?’ Luidt het antwoord op die vraag: ‘De leerling komt terug op het niveau dat we van hem/haar mogen verwachten en zal dit niveau vervolgens vast kunnen houden’? Dan is doubleren een goed idee. In alle andere gevallen vind ik dat een kind beter door kan gaan naar het volgende leerjaar. Dat klinkt misschien wat simpel, maar dat is het in de praktijk helaas niet. We hebben namelijk zelden de garantie dat een kind helemaal bijgewerkt zal raken. En of de leerling het niveau ook vast zal houden, is al helemaal de vraag. Toch vind ik dat deze vraag het uitgangspunt moet zijn. De betrokken partijen moeten het antwoord op deze vraag zo goed mogelijk inschatten.
Wie beslist?
Op veel scholen wordt de regel gehanteerd: ‘De school beslist.’ Op de school waar ik intern begeleider ben, hanteer ik deze afspraak bewust niet. Ik vind dat het wel of niet overgaan van een kind een gezamenlijke beslissing moet zijn tussen ouders en school. Zij moeten met elkaar een weloverwogen besluit nemen door de voor- en nadelen tegen elkaar weg te strepen. De mening van ouders vind ik daarbij van groot belang. Jullie kennen je kind als geen ander. Jullie kunnen een inschatting maken van de invloed die zitten blijven dan wel doorstromen op je kind heeft. Mijn ervaring is ook dat ouders en school bij zo’n samenwerking veel sneller tot een gezamenlijk besluit komen.
Ouders kunnen spanning en druk ervaren wanneer ze weten dat de school uiteindelijk kan beslissen dat hun kind moet blijven zitten. Die spanning kan weer leiden tot verhitte discussies. Wanneer ouders weten dat hun mening telt, geeft dat hen de ruimte om ontspannen mee te denken. Een argument of voorstel van de school kunnen ze thuis eens rustig overwegen. Bovendien weet niemand zeker hoe de beslissing uit zal pakken. Ook dat is een goede reden om als school geen poot stijf te houden. Je hebt als ouders niet alle invloed op het standpunt van de school, maar de hierboven genoemde argumenten helpen je wellicht om het gesprek met de school aan te gaan. Als je dat op een positieve, betrokken manier doet, kun je heel wat bereiken. (Lees ook: Zes tips voor positieve communicatie tussen ouders en leerkracht)
Wat levert een extra jaar op?
De hoofdvraag is dus: ‘Wat levert een extra jaar op?’ Daarbij is het belangrijk om te bedenken dat, wanneer een kind hetzelfde leerjaar nog eens doet, de leerstof in principe ook nogmaals op dezelfde manier wordt aangeboden. Heeft jouw kind hier wel iets aan? Leert je kind op een andere manier, dan zal de herhaling op dezelfde manier niet het gewenste effect hebben.
Heeft jouw kind veel van de lesstof gemist door ziekte, rouw of om andere redenen? Dan kan het wél zinvol zijn om een jaar te herhalen. Anders zou je kind met hiaten (‘gaten’ in de ontwikkeling) overgaan. Leert je kind echter snel, dan is het raadzaam om aan de gemiste lesstof te werken door middel van een zomerschool of bijles. Je kind kan de achterstanden dan waarschijnlijk snel bijwerken en alsnog doorstromen naar het volgende schooljaar.
Heeft je kind een laag IQ of een ontwikkelingsstoornis, dan heeft zitten blijven in veel gevallen weinig zin. Dat probleem zal namelijk niet veranderen. Misschien is het leerjaar dat wordt herhaald even wat makkelijker, maar zodra je kind geconfronteerd wordt met nieuwe lesstof, kunnen de problemen snel weer zichtbaar worden.
Onderzoek
Er is natuurlijk onderzoek gedaan naar de effecten van blijven zitten. De resultaten van deze onderzoeken zijn overwegend negatief. De conclusie is dat er op korte termijn wel winst te behalen lijkt te zijn. De stof die een kind voor de tweede keer hoort, kan hij of zij meestal beter verwerken en onthouden. Maar zodra het kind nieuwe lesstof aangeboden krijgt, vallen de resultaten vaak weer tegen.
Hoe zit het met jouw kind?
Het moge duidelijk zijn: er spelen veel factoren mee in de beslissing of een kind zou moeten blijven zitten of niet. Ga het gesprek aan met school en probeer tot overeenstemming te komen. Een positieve manier van communiceren zal je daarbij zeker helpen.
(Lees ook: Zo krijg je alles voor elkaar bij de leerkracht van je kind.)
Heb je na het lezen van dit blog nog vragen? Neem gerust contact op. Ik help jou en je kind graag blij door de basisschool!
