‘Zie je daar al die grote dozen langs de weg?’ zei onze jongste die toen negen jaar was tegen zijn driejarige neefje dat kwam logeren. ‘Dat zijn containers hoor’, antwoordde het neefje bijdehand: ‘Die zijn gelost van de schepen die daar varen. Want dat zijn containerschepen.’
Een grote woordenschat had ons neefje toen al. Inmiddels zijn we drie jaar verder en verbazen we ons nog regelmatig over wat hij allemaal zegt. Ondertussen zijn er een nichtje en een neefje bijgekomen in het gezin en die praten al net zo goed. Aanleg zal hier best een beetje meespelen, maar wat er vooral toe doet, is het feit dat deze kinderen opgroeien in een rijke taalomgeving. Die kun je als ouders creëren. Ik leg je uit hoe.
Nieuwe woorden leren
Woorden leer je door ze te horen, te lezen en te gebruiken. Je kunt natuurlijk de betekenis van een hele rij woorden uit het woordenboek uit je hoofd leren, maar dat is niet heel effectief. Woorden krijgen vooral betekenis als je ze binnen een bepaalde context kunt leren. Dan is het door en door duidelijk wat de woorden inhouden. De kans dat kinderen de betekenis onthouden is dan ook veel groter.
Geen lesboekje beschikbaar
Krijg je op school te horen dat de woordenschat van je kind niet groot genoeg is, dan is er geen lesboekje dat je af kunt werken. Er zijn wel materialen en spelletjes om woorden mee te oefenen, maar daarbij gaat het om het oefenen van losse woorden buiten hun context. Het oefenen van woorden binnen de context is zoals gezegd effectiever. Maar hoe doe je dat dan?
Boeken, boeken en nog eens boeken
Jonge kinderen aan wie veel wordt voorgelezen, ontwikkelen sneller een grote woordenschat dan kinderen die minder met boeken in aanraking worden gebracht. Het verhaal en de eventuele illustraties geven context. Jonge kinderen willen boekjes vaak ook meerdere keren lezen en horen. Die herhaling is bijzonder nuttig, want daardoor onthouden ze de woorden beter. Uit onderzoek blijkt dat kinderen die veel woorden kennen, makkelijker nieuwe woorden bij leren. Zo ontstaat een sneeuwbaleffect: je leert veel woorden en daardoor leer je makkelijk nóg meer nieuwe woorden. Boeken zijn dus het kernwoord als het gaat om het vergroten van de woordenschat.
Lees hier ook mijn blog over het belang van lezen.
Het goede voorbeeld: ga moeilijke woorden niet uit de weg
Daarnaast is het niveau waarop kinderen worden aangesproken bepalend voor hun woordenschat. Ouders die ‘rijke taal’ (taal met een grote variatie aan woorden) gebruiken, stimuleren hun kinderen meer dan ouders die aansluiten bij de taal die de kinderen spreken. Bijvoorbeeld: Een kind dat valt en ‘au’ zegt, kan de reactie: ‘Heb je au?’ krijgen en leert dan niet wat het juiste woord is om pijn aan te duiden. Een ouder kan ook reageren met: ‘Heb je je pijn gedaan? Ja, dat doet zeer, hè?’ en biedt op die manier twee woorden aan die het kind kan gebruiken. Het is logisch dat kinderen die altijd de tweede reactie krijgen, sneller de woorden ‘pijn’ en ‘zeer’ gaan gebruiken dan het kind dat de eerste reactie krijgt. Als kinderen ouder worden geldt hetzelfde: ouders die ingewikkelde woorden niet uit de weg gaan, maar ze gebruiken en uitleggen, bieden hun kinderen een mooie stimulans in hun woordenschatontwikkeling.
Eropuit
Omdat de woorden die je binnenshuis in je eigen gezin gebruikt beperkt zijn, is ook het maken van uitstapjes leerzaam. Een bezoek aan een museum, bibliotheek, apotheek, supermarkt, restaurant, dierentuin, ziekenhuis of zwembad, nodigt steeds weer uit tot het gebruik van een heel ander scala aan woorden. Kinderen die eropuit gaan én hierover praten, leren sneller nieuwe woorden. Ook het bekijken van leerzame programma’s zoals het Klokhuis en het Jeugdjournaal zorgt ervoor dat kinderen in aanraking komen met een rijk aanbod. Zeker als je als ouders meekijkt en er nog eens over doorpraat met je kind.
Herhaling
Het tegenkomen van een woord wil nog niet direct zeggen dat je het woord ook kent en een volgende keer zult toepassen. Een kind moet een woord meerdere malen horen en gebruiken om het volledig te beheersen. Bovendien zal het een woord eerder begrijpen dan gebruiken. Zo kan het best zijn dat jouw zoon of dochter prima snapt wat je bedoelt als je zegt dat jullie beter moeten communiceren. Terwijl hij of zij dat woord zelf misschien nog niet in de mond zal nemen. Woorden begrijpen maar nog niet kunnen benoemen, noem je ‘passief beheerst’. Als kinderen de woorden ook zelf gaan gebruiken beheersen ze deze actief.
Onderwijsmethode
In het onderwijs zijn er vier fases die effectief worden
geacht voor het aanleren van nieuwe woorden. Deze zijn:
– voorbewerken;
– semantiseren;
– consolideren;
– controleren.
Bij fase 1 gaat het erom dat kinderen enthousiast worden gemaakt voor een bepaald onderwerp. De leerkracht probeert de kennis die de kinderen bij een bepaald thema al hebben te activeren. Zo kunnen de nieuw aan te bieden woorden daaraan gekoppeld worden.
Fase 2 gaat om het aanbieden van de nieuwe woorden met hun betekenis. Bijvoorbeeld: ‘Dit is een envelop. Het is van papier en je kunt er een brief in stoppen.’
In fase 3 gaan de leerlingen het woord oefenen. Verschillende oefeningen op verschillende dagen moeten ervoor zorgen dat de betekenis helemaal helder is. Doordat het woord steeds weer terugkomt, vergeten de kinderen het woord ‘envelop’ op den duur echt niet meer.
Tot slot is er de controlefase. De leerkracht toetst nu of het woord gekend wordt.
De rijke taalomgeving wint
Als je je kinderen thuis een rijke taalomgeving aanbiedt door voor te lezen, het zelf lezen te stimuleren, door moeilijk taalgebruik niet uit de weg te gaan en door uitstapjes te maken en daarover te praten, dan heb je dat stappenplan van de onderwijsmethode helemaal niet nodig. De fases zitten vanzelf verweven in het aanbod. Het leren van nieuwe woorden gaat voor je kind dan bijna ongemerkt en ook nog eens in een heel aantrekkelijke omgeving. De woordenschat van je kind vergroten, dat kan dus heel goed spelenderwijs. Sterker nog: wat mij betreft heeft dat de voorkeur. De rijke taalomgeving thuis wint het van de lesmethode op school.
Heb je na het lezen van dit blog nog vragen? Neem gerust contact op. Ik help jou en je kind graag blij door de basisschool!
